تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزان و دانشجویان

نقش اتاق فرار در فضای آموزشی

اخیرا یه تحقیقی توسط مرکز شغلی دانشگاه ایالت بال (The Ball State University Career Center) انجام شده که توش به بررسی تاثیر بازی روی یادگیری پرداختن. توی این تحقیق، اصول بازی و یادگیری روی دانش‌آموزها و دانشجوها انجام شده تا ببینن آیا یه بازی یا سرگرمی مفصل می‌تونه روی نحوۀ یادگیری بچه‌ها تاثیر بگذاره یا نه.

در نهایت، این تحقیقات توسط انجمن ملی کالج‌ها و کارفرماها (NACE) تکمیل شد و نشون داد که تجربۀ اتاق فرار برای ارتقای آموزش نسبت به بازی‌های ساده می‌تونه خیلی بیشتر باشه. طبق این تحقیقات، اتاق فرار به دانش‌آموزها اجازه می‌ده تا حل مشکل توی مدرسه یا زندگی بیرون از محیط آموزشی رو تجربه کنن. گفتنیه، تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری و افزایش عملکرد تحصیلی توی خیلی از کشورها ثابت شده و دارن از نتایج اون استفاده می‌کنن. درحال‌حاضر توی خیلی از کشورهای جهان برای اینکه قفل اشتیاق دانش‌آموزها رو برای یادگیری باز کنن، از اتاق فرارهای آموزشی استفاده می‌کنن.

تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری کار گروهی

تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری و موضوعات آموزشی، شامل یه سری مزایا و ویژگی مثبته. برای مثال، دانش‌آموزهایی که توی یه اتاق فرار قرار می‌گیرن، جای اینکه از حل معما فرار کنن، هرچقدر به سرنخ و حل چالش‌ها توی بازی نزدیک‌تر می‌شن، هیجان بیشتری پیدا می‌کنن و انگیز‌ه‌شون هم بالا می‌ره. به این نتایج توی یه آزمایش مهم رسیدن که توی یه اتاق فرار دیجیتالی انجام می‌شد. مثلا فرض کنید به‌جای اینکه بچه‌ها رو وارد یه اتاق‌فرار فیزیکی و واقعی کنن، از طریق واقعیت مجازی (Virtual Reality) می‌بردنشون داخل یه اتاق‌فرار. البته این جور اتاق‌فرارها چون از تصاویر جذاب و محیط بازی خوبی برخوردارن، بچه‌ها و دانش‌آموزها رو توی تمام مدت بازی، درگیر حل معماها می‌کنن.

یکی از مهم‌ترین مزایا و تاثیرات اتاق فرار در میزان یادگیری، به ‌وجود آوردن پتانسیل کار گروهیه. همۀ ما قبول داریم که مدیریت پروژه‌های گروهی توی کلاس درس واقعا چالش‌برانگیز و تا حدودی سخته. با‌این‌حال، گروه‌ها می‌تونن کاملا غیرقابل پیش‌بینی ظاهر بشن، چون افراد مختلف با استعدادها و مهارت‌های متنوع توی یه گروه فعالیت می‌کنن.

شاید بچه‌ها توی کلاس درس به این نکته پی نبرن، اما اتاق فرار با نشون دادن اینکه اگر معماها حل نشن، هیچ راهی برای فرار وجود نداره، این مسئله رو توی ذهن بچه‌ها نهادینه می‌کنن. به زبون ساده‌تر، وقتی بچه‌ها خودشون و دوست‌هاشون رو توی یه موقعیت حساس مثل اتاق فرار می‌بینن، انگیزه‌شون برای کار گروهی بالا می‌ره و همین مهارت تا آخر عمر براشون به یادگار می‌مونه.

افزایش اعتماد دانش‌آموزها به مهارت‌ها و توانایی‌هاشون با بازی اتاق فرار

اتاق فرار می‌تونه مهارت‌های فردی برای حل مسئله رو توی بچه‌ها به ‌وجود بیاره یا درصورت وجودش اون‌ها رو افزایش بده. همین باعث می‌شه که دانش‌آموزان به مهارت‌ها و توانایی‌هایی که دارن، اعتماد کنن. دانش‌آموزهای پرانرژی و فعال‌تر می‌تونن تمرکز و خلاقیت‌شون رو افزایش بدن تا با توانایی بیشتری توی کلاس درس حاضر بشن. جدای از این‌ها، اتاق فرار باعث می‌شه که بچه‌ها با زوایای پنهان شخصیت، ترس و فوبیاهاشون آشنا بشن و نقاط ضعف و قوت‌شون رو بشناسن.

حالا تصور کنید یه اتاق فرار ویژۀ کودکان و نوجوانان ساخته بشه که توش پُر از وسایل آموزشی باشه و سناریوش هم متناسب سن بچه‌ها. مثلا فکر کنید یه اتاق فرار با اسم «ورود به جزیرۀ ریاضی» وجود داره که سناریوش این‌طوریه:

“بچه‌ها (پلیرها)، خودشون رو توی یه جزیره می‌بینن که یه غار بزرگ داره. داخل این غار چند تا اتاقه که درهاشون از قبل قفل شده. اگه بچه‌ها بخوان چیزی بخورن یا از این جزیره خارج بشن، باید چند تا مسئلۀ ریاضی رو حل کنن. این وسط هم چند تا موجود خیالی و بامزه و حتی یه پیرمرد دانا هم وجود دارن که بهشون کمک می‌کنن.”

حالا به این فکر کنید که تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری بچه‌ها با چنین سناریویی چقدر می‌تونه بالا باشه. اینکه بچه از مهارت‌های ذهنی برای حل کردن مسائل و باز شدن در اتاق‌ها استفاده می‌کنه خیلی جالبه. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری درس‌هایی مثل ریاضی اون‌قدر بالاست که شاید اون دانش‌آموز تنبل کلاس رو در شرایطی ببینید که برخلاف تصور همه، چند تا مسئلۀ ریاضی رو به‌راحتی حل کرده. ولی حالا چرا؟! چون ماهیت اسکیپ‌روم به دانش‌آموزها یاد می‌ده به مهارت‌هاشون اعتماد کنن.

راحت شدن کار معلم‌ها از طریق بازی اتاق فرار

گرمِ بحث کردن دربارۀ تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزها بودیم، یادمون رفت که به بزرگ‌ترین مزیت این بازی اشاره کنیم. اتاق فرار زندگی معلم‌ها رو هم آسون می‌کنه! از‌اونجایی‌که اسکیپ‌روم یه تجربۀ فیزیکی و واقعیه، این فرصت برای معلم به ‌وجود میاد که توی محیط خارج از کلاس و برای حل مسئله‌ها کنار بچه‌ها باشه. حتی توی اون سناریو که توی بخش قبل بهش اشاره کردیم، معلم می‌تونه نقش کاراکتر دانا رو بازی کنه! از طرفی، معلم می‌تونه درسی رو که یاد دادنش توی مدرسه و کلاس سخت هست رو توی محیط بازی و به‌عنوان یه سرنخ، کم‌کم به بچه‌ها آموزش بده یا ذهنشون رو برای پذیرش اون مبحث آماده کنه.

پیشنهاد می‌کنیم:

اتاق فرار برای نوجوانان

همچنین، تجربۀ اتاق فرار آنلاین یا دیجیتالی هم می‌تونه از لحاظ آموزشی برای دانش‌آموزها و معلم‌ها مفید باشه. با توجه به اینکه کلاس‌های درس خیلی اوقات به‌صورت مجازی برگزار می‌شن، می‌شه اتاق مخصوص دانش‌آموز رو هم به این‌جور کلاس‌ها اضافه کرد و همون کارهایی که قرار بود توی اتاق‌فرار واقعی انجام بشه رو انجام داد.

مهم‌ترین درس‌هایی که اتاق فرار به دانش‌آموزها یاد می‌ده!

با توجه به تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری و آموزش، بچه‌ها توی هر مقطعی از دوره‌های درسی که باشن می‌تونن چیزهای زیادی از این بازی یاد بگیرن. در ادامه به چند نقش اتاق فرار در افزایش یادگیری و مهارت‌های مختلف کودکان و نوجوانان اشاره می‌کنیم که حتی می‌تونن توی زندگی‌شون به‌ کار بگیرن.

1. داشتن تفکر استراتژیک

اتاق فرار از شرکت‌کننده‌هاش می‌خواد که تحت‌فشار استراتژیک، فکر کنن. فشار استراتژیک یعنی این که یه نفر توی یه اتاق یا فضای بسته‌ قرار بگیره، یه سری معما و چالش هم براش در نظر گرفته بشه و تا اون‌ها رو حل نکنه، نتونه بیاد بیرون! اینه که اون نفر همۀ تلاشش رو می‌کنه تا تحت‌فشار چالش‌ها و معماها به اهداف استراتژیکش یعنی فرار از اتاق دست پیدا کنه.

حالا بچه‌ها وقتی به پیدا کردن سرنخ مشغول می‌شن، الگوها رو شناسایی و معماها رو حل می‌کنن، تفکر استراتژیکشون گُل می‌کنه. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری اون‌قدر زیاده که کودکان و نوجوانان مهارت تحلیلی و تفکر انتقادیشون هم تقویت می‌شه. در نهایت، تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری بچه‌ها باعث می‌شه که اون‌ها بتونن مشکلات درسی توی مدرسه و بعدتر چالش‌های سخت‌ توی زندگی روزمره‌شون رو حل کنن.

2. کار تیمی و همکاری مفید

هدف اصلی اتاق فرار، حل شدن معماها از طریق کار گروهیه و به‌خاطر همینه که هیچ‌کسی تنهایی نمی‌ره اتاق فرار و باید همراه با یه گروه باشه. وقتی یه تیم از بچه‌ها وارد اتاق‌فرار می‌شن، یاد می‌گیرن که چه‌جوری ارتباط موثر برقرار کنن، وظایفشون رو بشناسن و تصمیم بگیرن. همۀ این‌ها مهارت‌های ضروری محسوب می‌شن که در طول زندگی به کارشون میاد.

موفقیت توی یه تیم، علاوه‌بر افزایش صمیمیت هم‌کلاسی‌ها، اعتمادبه‌نفس بچه‌ها رو بالا می‌بره و بهشون کمک می‌کنه تا وقتی دارن با هم کار می‌کنن، به توانایی‌هاشون مطمئن باشن.

3. پشتکار و انعطاف‌پذیری

تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری بچه‌ها تا حدود زیادی روی پشتکار و انجام حداکثر تلاش برای رسیدن به هدفشون هم دیده می‌شه. شرکت‌کننده‌های اتاق فرار زمان زیادی برای حل معماها ندارن و معمولا باید در عرض یک ساعت [یا یه‌کم بیشتر] سرنخ‌ها رو پیدا و معماها رو حل کنن. در‌ضمن، پشتکار و تلاش زیاد، باعث انعطاف‌پذیری توی شخصیت بچه‌ها می‌‎شه که به‌عنوان یه ویژگی کلیدی برای غلبه‌بر مشکلات زندگی واقعی، خیلی ارزشمنده.

4. مدیریت زمان

همۀ اتاق‌های فرار زمان‌بندی‌ دارن و پلیرها یا همون شرکت‌کننده‌ها باید از زمانشون به‌صورت هوشمندانه برای تکمیل سرنخ‌ها و حل معماها استفاده کنن. اتاق فرار می‌تونه از لحاظ زمانی هم چالش‌برانگیز باشه، اما به بچه‌ها یاد می‌ده که هرگز تسلیم نشن. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری و پشتکار باعث می‌شه بچه‌ها یاد بگیرن چه‌جوری توی زمان کم، تمرکز کنن و توی شرایط سخت مصمم باقی بمونن. بچه‌ها مهارت‌های مدیریت زمان رو در طول بازی یاد می‌گیرن تا این‌طوری بتونن برای برنامه‌ریزی مفید توی زندگی‌شون هم موفق باشن. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری و درک ارزش زمان، کاملا محسوسه و می‌تونه به موفقیتشون توی دوره‌های تحصیلی مختلف هم کمک کنه.

5. به دست آوردن اعتمادبه‌نفس کافی

به پایان رسوندن یه ماموریت یا انجام چالش اتاق‌فرار به بچه‌ها احساس موفقیت می‌ده. وقتی بچه‌ها سرنخ‌ها رو پیدا می‌کنن تا معماها حل بشن، چالش بازی اتاق فرار رفته‌رفته پشت‌سر گذاشته می‌شه و پلیرها به توانایی‌هاشون اطمینان پیدا می‌کنن. این مطمئن شدن، اعتمادبه‌نفسی رو توی بچه‌ها خلق می‌کنه که توی همۀ زمینه‌های زندگی ازجمله مدرسه و ورزش کردن تاثیر خودش رو می‌گذاره.

6. کسب مهارت‌های کلامی

تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری مهارت‌های کلامی هم یکی دیگه از درس‌های مهمیه که بچه‌ها می‌تونن یاد بگیرن. بعضی از بچه‌ها با وجود اینکه به پیش‌دبستانی و مدرسه هم رفتن، باز نمی‌تونن به‌صورت کلامی با دوست‌هاشون ارتباط برقرار کنن. چرا؟ چون ممکنه خجالتی باشن، مهارت‌های کلامی‌شون تکمیل نشده باشه یا حتی توی موقعیتش قرار نگرفته باشن.

اتاق فرار به‌دلیل پویایی و هیجان‌انگیز بودنش می‌تونه بچه‌های خجالتی رو وادار به برقراری ارتباط با گروه هم‌سالانشون کنه و پتانسیل تقویت مهارت‌های کلامی رو توی اون‌ها به‌ وجود بیاره. مثلا در حین حل کردن معماهای بازی، بچه‌ها مجبورن یا انگیزه‌ش رو دارن که با هم‌تیمی‌هاشون حرف بزنن و باهاشون رابطۀ کلامی برقرار کنن.

7. شکل‌گیری مهارت‌های ارتباطی

ارتباط گرفتن، تنها چیزیه که از همون ابتدای اتاق فرار شروع می‌شه، در حین بازی بیشتر و بیشتر می‌شه و تا انتهای بازی هم ادامه پیدا می‌کنه. بنابراین، تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری مهارت‌های ارتباطی هم قابل توجهه، چون‌که اگه بچه‌ها بتونن درست ارتباط بگیرن، توی زندگی واقعیشون با مشکلات کمتری توی این زمینه مواجه می‌شن.

به‌طور کلی، از‌نظر کارشناس‌های حوزۀ علوم‌تربیتی، بازی‌های تیمی مثل اتاق‌فرار به بچه‌ها یاد می‌دن که ارتباط مفید و موثر چه نوع ارتباطیه. همچنین، وقتی همدلی، همکاری و دوستی بین بچه‌ها به ‌وجود بیاد، یخشون آب می‌شه و می‌تونن ارتباط عمیق‌تری با هم بگیرن. از بازی اتاق فرار می‌شه به‌عنوان یخ‌شکن (Ice Breaker) برای بچه‌های خجالتی استفاده کرد تا بتونن با هم ارتباط نزدیکی برقرار کنن.

8. افزایش خلاقیت

تقویت مهارت‌ حل مسئله، به چالش کشیدن ذهن و بدن به‌صورت هم‌زمان و به‌ کار گرفتن ترفندهایی برای حل معما ازجمله ویژگی‌های اتاق فرار هستن که توی کمتر بازی دیگه‌ای وجود دارن. با توجه به تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری مهارت حل مسئله، قوۀ خلاقیت توی ذهن بچه‌ها پررنگ‌تر از قبل می‌شه. در شرایطی که یه تیم از بچه‌ها با یه مشکل یا چالش همگانی روبه‌رو می‌شن، هر کدومشون، یه فکر اساسی و جدید برای حل مشکل به ذهنشون می‌رسه.

اینجاست که اگه روی بازی بچه‌ها توی اتاق فرار نظارت کنید، می‌بینید که بعضی از بچه‌ها یه‌طوری مسئله‌ها رو حل می‌کنن که حتی عقل جن هم بهشون نمی‌رسه! به این می‌گن خلاقیت و تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری مهارت‌ حل مسئله!

9. مدیریت بحران

وقتی برف می‌باره، سیل میاد یا اتفاق‌های این‌جوری رخ می‌دن، مطمئنا کمتر کسی دلش می‌خواد از جاش پاشه و همۀ این چالش‌های بزرگ رو مدیریت کنه. اما اگه کسی بلد باشه چه‌جوری باید یه «بحران واقعی» رو حل کنه، دیگه هیچ‌چیزی نمی‌تونه غافل‌گیرش کنه. این ویژگی، دقیقا همون چیزیه که بچه‌ها با اتاق فرار می‌تونن بهش دست پیدا کنن.

تصور کنید، ژانر بازی اتاق فرار یه تیم از بچه‌ها ترسناکه و قراره که چند تا چالش اساسی [مثل فرار کردن، گیر افتادن هم‌تیمی‌ها، از دست رفتن زمان] توی بازی پیش بیاد. خب، طبیعیه که بچه‌ها در وهلۀ اول اگه تجربشون کم باشه، غافل‌گیر و حتی درمونده بشن. شاید هم بعضی‌هاشون از درموندگی زیاد، بشینن گریه کنن! اما وقتی که یه‌کم بگذره یا تجربۀ دوم، سوم و چندم براشون توی اتاق فرار پیش بیاد، کم‌کم می‌تونن بحران‌های بازی رو مدیریت کنن.

در نتیجه، تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری مدیریت بحران باعث می‌شه که در آینده به یه شهروند خوب، وظیفه‌شناس و باوجدان تبدیل بشن که به‌جای فرار، بحران‌های زندگیش رو مدیریت می‌کنه

یادگیری مبتنی بر بازی؛ هدف اصلی اتاق فرار برای مدرسه

الان دیگه خیلی خوب می‌دونید که تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزها و بچه‌ها چقدر زیاده، اما جالبه بدونید که مهم‌ترین هدف اتاق فرار ویژه دانش‌آموزان و دانشجویان «یادگیری مبتنی بر بازی» هست. یعنی چی؟ یعنی اینکه بچه‌ها باید از طریق بازی بتونن مهارت یادگیری رو به‌ دست بیارن. یه‌وقتی هست که دانش‌آموز استعداد و هوش کافی داره، اما یه مسئله درسی رو یاد نمی‌گیره یا یاد گرفتنش براش سخته. یکی از دلایلش می‌تونه این باشه که محیط آموزشی خیلی بی‌روح و خشکه. حتی من یادمه که کتاب ریاضی دورۀ دوم دبیرستان ما هیچ رنگی نداشت و همۀ صفحاتش سیاه‌سفید بود. خب معلومه که دانش‌آموز نمی‌تونه با این کتاب ارتباط آموزشی برقرار کنه.

اگه بخوایم از یه بُعد دیگه به تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری و افزایش هوش نگاهی بندازیم، باید به خلاقیتی که اسکیپ‌روم برای یاد دادن در نظر گرفته هم اشاره کنیم. مثلا کتاب‌درسی یا معلم، معمولا خیلی مستقیم می‌ره سراغ اصل مطلب و مسائل سخت و پیچیده رو توی مغز دانش‌آموز فرو می‌کنه. این درحالیه‌که اتاق فرار یاد می‌ده اول از همه باید دنبال سرنخ بریم تا بشه یه معمای سخت و بزرگ رو حل کنیم. این روند یادگیری خیلی مهمه و روی زندگی بچه‌ها تاثیر مفید می‌گذاره.

از طرفی، یادمون نره که دانش‌آموزها حواسشون پرت خیلی چیزها می‌شه و همین می‌تونه تمرکز روی یادگیری رو ازشون بدزده. مثلا گوشی‌های موبایل یکی از دزدهای تمرکز بچه‌ها توی قضیۀ یادگیری درس محسوب می‌شن. حالا فضای بی‌روح آموزشی رو هم به این بی‌تمرکزی اضافه کنید؛ خب دیگه چی می‌مونه؟! بنابراین وقتی دربارۀ تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری درسی حرف می‌زنیم، منظورمون ایجاد فضای شاد در مدرسه به‌منظور آموزش هم هست.

فواید حل معماهای اتاق فرار برای مهارت‌های شناختی بچه‌ها

مزایای قابلیت حل معما در اتاق فرار خیلی زیاده و تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری مهارت‌های شناختی ازنظر علمی ثابت شده. از افزایش ترشح دوپامین توی مغز گرفته تا بهبود مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتقادی، معماهای اتاق فرار می‌تونن روی توانایی شناختی مغز بچه‌ها تاثیر بگذارن.

معماها نه‌تنها باعث افزایش ظرفیت حافظه و نوآوری می‌شن، بلکه مغز رو به‌نحوی به چالش می‌کشن که باعث تشویق همکاری بین اعضای تیم شرکت‌کننده هم می‌شن. اگه یه‌کم تمرین ذهنی، خلاقیت و کار گروهی به معماها اضافه بشه، تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری مهارت‌های شناختی بچه‌ها بیشتر نمود می‌کنه. به ‌همین دلیله که اتاق فرار به‌عنوان یه فعالیت سرگرم‌کننده عالی برای کودکان و بزرگسالان تلقی می‌شه.

چگونگی به چالش کشیدن ذهن بچه‌ها توسط بازی اتاق فرار

اتاق‌های فرار یه سری چالش منحصربه‌فرد و جدید برای مغز بچه‌ها ایجاد می‌کنن؛ چالش‌هایی که تا این روز از زندگی‌شون باهاش برخوردی نداشتن. درضمن، اصلا فعالیت دیگه‌ای هم به‌اندازۀ اتاق فرار وجود نداره که بتونه مغز دانش‌آموزها رو تا این حد به چالش بکشه. نیاز به همکاری و برقراری ارتباط مفید، دو تا عاملی‌ هستن که اتاق فرار می‌تونه باهاشون سراغ ذهن بچه‌ها بره و اون‌ها رو به چالش بکشه.

شکل‌گیری تفکر انتقادی در دانش‌آموزها با اسکیپ‌روم

بازی‌های اتاق فرار یه تجربۀ جدید توی ذهن دانش‌آموزها ایجاد می‌کنه تا با خارج شدن از محیط همیشگی خونه و مدرسه و روال عادی زندگی، در دنیای دیگه‌ای که نمی‌شناسنش فعالیت کنن. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری تفکر انتقادی، باز هم به حل معما مربوط می‌شه. دانش‌آموزها وقتی به‌عنوان شرکت‌کننده وارد بازی اتاق فرار می‌شن، باید از عقلشون برای تجزیه‌وتحلیل معماها استفاده کنن. همین باعث می‌شه که هر کدومشون جداگانه روی حل معماها فکر کنن، چون زمانشون برای ادامۀ بازی خیلی محدوده. اینجاست که تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری تفکر انتقادی شکل می‌گیره!

بچه‌ها برای موفقیت در حل مسئله، باید از خلاقیت و ایدۀ جدید استفاده کنن و در حین حال همراه با تیمشون جلو برن تا بتونن برندۀ بازی بشن. خب، در این بین ممکنه چند تا از هم‌تیمی‌ها راه‌حل اشتباه یا ناقص ارائه بدن. اینجاست که بچه‌ها ترغیب می‌شن تا با انتقاد از راه‌حل دوستشون، اون چیزی که به نظرشون درسته رو پیشنهاد بدن. این نوع تجربه و تعامل می‌تونه قوۀ تفکر انتقادی رو تقویت کنه که ازجمله ابزار ضروری برای موفقیت توی زندگی هر شخصی محسوب می‌شه.

نقش حافظۀ فعال در حل معماهای بازی

بیاین به تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری از بُعد تقویت حافظۀ کوتاه‌مدت و بلندمدت بچه‌ها نگاهی بندازیم. حافظۀ فعال یا اصطلاحا حافظۀ کاری (working memory)، توانایی ذخیره و یادآوری سریع‌السیر اطلاعات برای حل مسئله رو داره. برای برنده شدن توی بازی اتاق فرار، نیازه که گیمرها سرنخ‌های قبلی رو خیلی سریع به یاد بیارن و از الگوها و اطلاعات مفید برای حل معماها استفاده کنن. این کارها باعث تقویت حافظۀ فعال، تمرکز کافی و یادآوری اطلاعات می‌شه.

برای درک تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری و تقویت حافظه، یه‌ بار دیگه باید به تیمی بودن این سرگرمی اشاره کنیم. چراکه همکاری تیمی باعث می‌شه بچه‌ها سرنخ‌ها رو راحت‌تر به خاطر بسپارن و راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای حل معما به ذهنشون برسه. داشتن این مهارت‌ها برای همۀ پلیرهای اتاق فرار ضروریه و حافظۀ کاری بهشون کمک می‌کنه تا خیلی سریع و کارآمد وارد بازی بشن.

تاثیر حل معماهای اتاق فرار در بلندمدت

بازی اتاق فرار در اصل یه تمرین اصولی و مفید برای زندگی آینده‌ست؛ حداقل این نکته برای بچه‌ها و دانش‌آموزها کاملا صدق می‌کنه. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری، آموزش، خلاقیت، کار گروهی و غیره توی بلندمدت باعث می‌شه که بچه‌ها به آدم‌های بالغِ تیزبین، حواس‌جمع، خلاق، زیرک و متمرکز تبدیل بشن. علاوه‌بر همه این‌ها، اتاق فرار می‌تونه باعث اجرای وظایف ضروری توسط بچه‌ها، حفظ اطلاعات برای دانش‌آموزها و موفقیت توی امتحانات مدرسه بشه.

چند ایدۀ اتاق فرار برای کلاس‌های درس در سطح بین‌المللی

معلم‌های خلاق در سطح بین‌الملل از تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزهاشون غافل نشدن و ایده‌های مختلفی رو برای این بازی ارائه دادن. جالب اینه که هر کدوم از این ایده‌ها روی یه درس خاص متمرکز شدن و در نهایت باعث می‌شن که دانش‌آموزها هم سرگرم بشن و هم کلی مهارت مهم یاد بگیرن و اطلاعات مفیدی بهشون اضافه بشه.

به این چند تا ایدۀ جالب و آموزنده که معلم‌های دنیا برای اتاق فرار در نظر گرفتن دقت کنید:

فرار از مقبرۀ مومیایی (Escape the mummy’s tomb)

این طرح اتاق فرار، کلاس درس یا دانش‌آموزها رو به دورۀ مصر باستان و سال‌های اولیۀ ساخت اهرام بزرگ می‌بره. توی سناریوی این بازی بچه‌ها باید یه سری چالش سرگرم‌کننده رو براساس درک مطالب و پیدا کردن سرنخ‌ها حل کنن که هر کدوم به مهارت‌های خاصی نیاز دارن. مثلا بچه‌ها باید بلد باشن آهنگ مخصوص مومیایی رو با هم بخونن، جدول شکل‌های اهرام مصر رو حل کنن و از دست مومیایی بدجنسی که هر لحظه ممکنه سر راه بچه‌ها سبز بشه، دَر برن!

تبعید به مدرسۀ شبانه‌روزی ایسلند (با عنوان اصلی: Teacher takeover)

شاید بشه گفت که تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری رو بیشتر می‌شه از این سناریو انتظار داشت. تصور کنید که یه معلم بداخلاق تصمیم گرفته که همۀ بچه‌ها رو برای سال تحصیلی جدید به یه مدرسۀ شبانه‌روزی بفرسته. اون هم توی یه شهر خیلی دور توی کشور ایسلند! حالا بچه‌ها باید دست‌به‌دست هم بدن و یه سری چالش رو پشت‌سر بگذارن تا جلوی این تصمیم معلم رو بگیرن.

اتاق فرار کلاس زبان (Figurative language Escape room)

این سناریو هم با تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزها هم‌راستاست. توی این سناریو، بچه‌های کلاس باید یه سری معما رو دربارۀ کلاس زبانه، حل کنن تا بتونن به دنیای خودشون برگردن. این کلاس زبان در اصل یه زندان همیشگیه که اگه معماهاش حل نشن، هیچ‌کسی حق بیرون رفتن از اونجا رو نداره!

عملیات بلچلی 1945 (Operation Bletchley 1945)

سناریوی این بازی به جنگ جهانی دوم مربوط می‌شه و خوراک آموزش مباحث درس تاریخ برای دانش‌آموزهاست. توی سناریوی این بازی، دانش‌آموزها تشویق می‌شن تا با پیدا کردن برگه‌های ماموریت یه افسر انگلیسی و حل معماهای مربوط به جنگ جهانی دوم، از اتاقی که توش حبس شدن، فرار کنن. بعدها می‌تونید تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری درس تاریخ رو با توجه به این‌جور سناریوهای جذاب مشاهده کنید.

چگونگی ساخت اتاق فرار آموزشی!

هدف ما توی این بخش از مقالۀ تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزها اینه که ببینیم چه‌جوری می‌شه یه اتاق فرار آموزشی رو طراحی کنیم. بنابراین، در ابتدا باید ببینیم عناصر اتاق فرار آموزشی چه چیزهایی هستن و چه‌جوری می‌شه مبحث یادگیری رو با یه بازی جذاب ترکیب کرد. به‌طور کلی، اتاق فرار آموزشی یا Educational Escape Room یه ابزار بازیه که از چند تا عنصر تشکیل شده که مهم‌ترین‌هاش رو در ادامه براتون آوردیم:

• روایت داستان (The Narrative): داستان‌سرایی یا سناریوی بازی، ضربان قلب اتاق‌فرار آموزشیه که زندگی بیرون رو وارد یه بازی هیجان‌انگیز می‌کنه. این روایت می‌تونه فرار از محلی، حل کردن معمایی، آزاد کردن یه گروگانی یا یه چیزی توی همین مایه‌ها باشه. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزها فقط با وجود یه روایت قوی امکان‌پذیره.
• ژانر، سبک و گیم‌پلی (Genre, theme and gameplay): ژانر، سبک و گیم‌پلی بازی ازجمله مواردیه که باید برای ساخت یه اتاق فرار آموزشی خوب بهش اهمیت داد. عوامل به‌ظاهر کم‌اهمیت دیگه‌ای هم هستن که نباید فراموش بشن مثلا اینکه این اتاق‌ فرار قراره برای چند نفر ساخته بشه و ظرفیت چند تا دانش‌آموز رو داشته باشه؟
• حل معما (riddle solving): این بخش ارتباط زیادی با تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری بچه‌ها داره چون شامل توانایی‌های شناختی و فیزیکیشون می‌شه. مثلا اون‌ها برای حل معما باید به پیدا کردن اشیا، باز کردن رمز، انجام مسائل ریاضی، ساختن پازل و بازی‌های علمی مشغول بشن.
• تجهیزات (Equipment): این تجهیزات شامل دکور خود اتاق، اجزای معماهای فیزیکی و مکانیکی، وسایل تولید نور و صدا، قفل‌ها، دوربین‌های مداربسته، سرنخ‌های پنهان و… .

• فرآیند یادگیری (Learning Process): اتاق فرار آموزشی نیازمند محتوای درسی، مهارت‌های مختلف، نحوۀ یادگیری بچه‌ها از طریق معماها و اتاق‌فکر اساسی برای ارتقای آموزش دانش‌آموزهاست. برای بالا بردن تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزان بهتره که معلم‌ها و مدیران جلسات مختلفی بگذارن.
• جلسۀ توجیهی بعداز بازی (Debriefing): جلسۀ توجیهی که بعداز پایان هر بازی برگزار می‌شه، یکی از مراحل کلیدی اتاق فرار آموزشیه که معمولا نادیده گرفته می‌شه. جالبه بدونید که نظیر این جلسه‌های آنالیزی تاثیر زیادی روی میزان یادگیری بچه‌ها از بازی داره.

نکات مهم دربارۀ طراحی اتاق فرار آموزشی

طراحی یه اتاق فرار آموزشی، اصلا کار آسونی نیست و ممکنه واسۀ افراد تازه‌کار یه چالش بزرگ محسوب بشه. برای طراحی یه اتاق فرار آموزشی و افزایش تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری، باید این چند تا نکته مهم رو در نظر داشته باشید:

• تعریف نتایج بازی اتاق فرار آموزشی [اینکه قراره چه نتیجه‌ای از فرآیند بازی اتاق فرار داشته باشیم]
• شناسایی و در نظر گرفتن نقاط ضعف و قوت پلیرها [مثلا باید محدودیت‌های مهمی مثل فوبیای بچه‌ها یا معلولیت جسمی بعضی از دانش‌آموزها هم در نظر گرفته بشه تا مشکلی برای کسی پیش نیاد­]
• انتخاب نوع ژانر، سبک و سناریوی اتاق فرار و در نظر گرفتن تطابقش با اهداف بازی
• طراحی، اجرا و تست معماها و چالش‌های بازی به‌صورت هدفمند
• طراحی و اجرای دکور و فضاسازی بازی هم‌راستا با سناریو و اهداف بازی
• ایجاد جذابیت برای کودکان و نوجوانان در طول بازی اتاق فرار
• مرور نتایج یادگیری در طول بازی اتاق فرار
• بررسی اندازۀ واقعی تاثیر ­اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزها و دانشجویان

یادتون نره که تعریف اهداف آموزشی خوب و پیدا کردن سناریوهای داستانی جذاب برای معلم‌ها، کار تقریبا آسونیه. چون معلم‌ها قوۀ خلاقیت و نوآوری فوق‌العاده‌ای دارن و باید از هوش سرشارشون استفاده کرد. از طرف دیگه اون‌ها شناخت و تسلط کاملی به مباحث آموزشی، نقاط‌ ضعف علمی بچه‌ها و خلاهای سیستم آموزش‌و‌پرورش دارن. همچنین، این رو هم باید در نظر داشته باشید که تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری به درجه سختی معماها هم بستگی داره. اصلا یه بازی ممکنه جریان روایی یا داستانی آن‌چنانی نداشته باشه، درصورتی‌که پُر باشه از معما و چالش و مثلا هدفش یاد دادن یه بخش از کتاب زبان ‌فارسی باشه. این شمایید که باید داستان و معما رو توی اتاق فرار آموزشی به تعادل برسونید.

لزوم داشتن یه دید و نمای کلی از اتاق فرار آموزشی برای بررسی‌های بیشتر

طبق قاعده و عرف، همۀ اتاق‌های فرار باید دارای دوربین باشن. این ویژگی، امکان رصد، بررسی و اشراف کامل به همۀ جزئیات و اتفاقات بازی رو به کادر اجرایی و طراحان اتاق فرار می‌ده. این کار می‌تونه باعث افزایش تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری و تکمیل کردن ابزارهای آموزشی بشه. از طرفی، ضبط فیلم بازی، یه نمای کلی از اتاق فرار آموزشی ارائه می‌ده و شما رو قادر می‌کنه تا بازی رو از یه چشم‌انداز کامل‌تر و با تسلط به همۀ جزئیات، نگاه و بررسی کنید.

بعداز رصد بازی و بررسی جریان بازی اتاق فرار آموزشی، ممکنه چنین سوالاتی براتون مطرح بشه:

• آیا طیف متنوعی از معما و چالش‌ها توی بازی وجود دارن؟
• آیا سطح جذابیت و هیجان بازی برای پلیرها کافیه؟
• آیا مباحث آموزشی به‌نحو درست توی طول بازی جاسازی شدن؟
• آیا کارهای مختلفی برای انجام دادن وجود دارن؟ مثل جست‌وجوی سرنخ، حل کردن معمای سخت و غیره

اصول طراحی معما در اتاق فرار آموزشی

وقتی یه دید کلی از ساختار اتاق فرار آموزشی داشته باشید، می‌تونید فکرهای جدید و خلاقانه‌ای برای معماهاش هم در نظر بگیرید. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری، تا حد زیادی به نوع و سطح معمایی که طراحی می‌کنید هم بستگی داره. مثلا معما و چالش‌های فردی با معماهای گروهی، از زمین‌تاآسمون با هم فرق دارن.

به‌طور کلی، انواع مختلفی از معماها برای اتاق فرار وجود دارن که شامل موارد زیر می‌شن:

• پیدا کردن چیزهایی مثل اشیای پنهان توی اتاق، اشیای مخفی توی جیب لباس و غیره
• معماهای فضایی مثل استفاده از نقشه یا قطب‌نما برای تعیین جهت یا مختصات
• معماهای فیزیکی مثل استفاده از اره‌مویی برای کشف یه پیام مخفی روی چوب
• کدهای رمزگذاری‌شدۀ قابل حل با ابزارهای مختلف مثل زبان مورس
• معماهای گرافیکی مثل تصاویر یا شمارش اشیا در نقاشی
• معماهای کلاسیک مثل معماهای منطقی یا بازی با ریاضی
• دانش و اطلاعات عمومی مثل حدس زدن پرچم کشورها
• دنباله‌ها و الگوها مثل شناسایی یه سری ویژگی برای حل یه معمای دیگه

ضمنا وقتی که یه معما رو طراحی می‌کنید، باید اون رو از چند لحاظ بررسی کنید تا ببینید آیا به درد می‌خوره یا نه. برای اینکه معماهاتون رو به‌خوبی بسنجید و ارزیابی‌شون کنید، این سوالات رو از خودتون بپرسید:

• معما تا چه حد مشخص و واضحه؟ آیا پلیر می‌تونه بفهمه که باید برای حل کردنش چه‌کار کنه؟
• آیا معما یا چالش منصفانه است؟ آیا راهی برای حل کردنش وجود داره یا اون‌قدر سخته که باعث می‌شه پلیر واقعا بازنده و سَرخورده بشه؟
• آیا فقط یه راه‌حل برای حل معما وجود داره؟
• آیا دستورالعملی برای پیدا کردن سرنخ یا چه‌جوری حل کردن معما در نظر گرفته شده؟

این نکتۀ مهم رو از یاد نبرید که هیچ‌چیز به‌اندازۀ، زیاد سخت بودن معما نمی‌تونه پلیر رو ناامید کنه. اگه می‌خواین تاثیر اتاق فرار روی میزان یادگیری دانش‌آموزها بالا بره، معماهاتون رو اصولی و قابل حل طراحی کنید.

سازگاری همۀ عناصر با هم برای رسیدن به نتیجۀ مطلوب

همۀ عناصری که برای طراحی یه اتاق فرار آموزشی نیاز هستن باید با همدیگه سازگار باشن، وگرنه تجربۀ حضور در اتاق فرار جالب از آب در نمیاد. توی طول پروسه طراحی، همۀ قسمت‌ها و اجزای بازی باید به هم متصل بشن تا تجربۀ بی‌نظیری رو برای دانش‌آموزها رقم بزنن. مثلا معماهای یه اتاق فرار آموزشی باید با داستانش سازگار باشه و حل اون‌ها به معنای حرکت روبه‌جلو تلقی بشه. همچنین، معماها و داستان باید از مسئلۀ یادگیری و آموزش حمایت کنن تا دانش‌آموز واقعا یه چیزی یاد بگیره. مثلا اگه داستان دربارۀ فرار از جزیره درس فیزیکه، معمای بازی نباید دربارۀ اسم حاکم قبلی جزیره طراحی بشه.

با همۀ این اوصاف، عناصر بازی کاملا مستقل‌ هستن و به همدیگه وابستگی ندارن. مثلا یه طراح ممکنه تصمیم بگیره که یه معما رو بعداز بازبینی تغییر بده. البته که باید مطابق با داستان بازی تغییر پیدا کنه، اما اصلا نیازی نیست که سناریو و عناصر یادگیری هم باهاش تغییر کنه. رعایت کردن همۀ این نکاته که به افزایش تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری منجر می‌شه.

میزان دخالت معلم‌ها و اساتید در طراحی اتاق فرار آموزشی

تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری دانش‌آموزها با وجود معلم‌ها بیشتروبیشتر هم می‌شه. برای اینکه دربارۀ میزان همکاری معلم‌ها با طراحی و اجرای اتاق فرار آموزشی اطلاعات کافی به‌ دست بیاد، قبلا یه نظرسنجی گرفته شده. توی این نظرسنجی، 50 تا معلم شرکت داشتن که 17 نفرشون معلم ابتدایی، 18 نفرشون دبیر دبیرستان و 15 نفرشون هم توی مقاطع و پایه‌های مختلف دیگه درس می‌دادن.

این نظرسنجی شامل هشت تا سوال مهم بود که معلم‌ها باید برای سنجش تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری به اون‌ها جواب می‌دادن. یه نگاه به این نظرسنجی بندازید [معلم‌ها باید جلوی هر کدوم از این جمله‌ها جواب بله یا خیر می‌گذاشتن]:

• من به‌عنوان یه معلم می‌دونم که کجا باید اتاق فرار آموزشی مناسب کلاس خودم رو پیدا کنم.
• من می‌دونم که منابع طراحی اتاق فرار آموزشی مخصوص به خودم رو از کجا بیارم.
• من می‌تونم برای بازی کردن با دانش‌آموزهای کلاسم برنامه‌ریزی کنم.
• احساس می‌کنم می‌تونم با دانش‌آموزهای کلاسم بازی کنم.
• من می‌تونم اتاق فرار آموزشی رو با بقیۀ فعالیت‌های آموزشی توی برنامه‌ام جا بدم.
• من می‌تونم از اتاق فرار آموزشی برای بهبود واقعی یادگیری دانش‌آموزهام استفاده کنم.
• من می‌تونم از اتاق فرار آموزشی برای ارزیابی دانش‌آموزهام استفاده کنم.
• من می‌تونم یه اتاق فرار آموزشی جدید طراحی کنم.

توی این نظرسنجی دربارۀ تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری با معلم‌ها، نشون داده شد که بیشتر اون‌ها تمایل دارن که با دانش‌آموزهاشون بازی کنن. همچنین، بیشتر این معلم‌ها اظهار داشتن که می‌تونن از اتاق فرار آموزشی برای بهبود واقعی یادگیری شاگردهاشون استفاده کنن. حتما بعضی معلم‌ها هم وجود دارن که با خلاقیت و ایده‌های خفن بتونن اتاق فرار آموزشی خاص خودشون رو طراحی کنن. بنابراین، نباید بی‌خیال نقش معلم‌ها و اساتید روی تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری کودکان، نوجوانان و جوان‌ها شد.

اتاق فرار آموزشی؛ مسیری به‌سمت دنیای سرشار از یادگیری

اتاق فرار، یه راه عالی برای به چالش کشیدن و تمرین مغز دانش‌آموزها و دانشجوهاست. تاثیر اتاق فرار در میزان یادگیری افراد مخصوصا دانش‌آموزها اون‌ها رو به حل مسئله، داشتن تفکر انتقادی، حافظۀ فعال، خلاقیت و همکاری تشویق می‌کنه. معماها و سرنخ‌های مورد نیاز برای طراحی اتاق فرار آموزشی باعث می‌شن که بچه‌ها از مغزشون برای پیدا کردن راه‌حل استفاده کنن. همین مسئله باعث تمرین مغزشون می‌شه و تفکر خلاق رو توی اون‌ها رشد و ارتقا می‌ده. اتاق فرار کلا یه راهکار خوب برای رشد توانایی شناختی آدم‌ها توی همۀ رده‌های سنیه. حتی شما هم می‌تونید ماجراجویی خودتون رو همین حالا و با انتخاب یه اتاق فرار خوب شروع کنید!

جمع بندی

توی این مقاله تلاش کردیم تا با یه عینک جدید به اتاق فرار نگاه کنیم؛ اینکه اسکیپ‌روم توی بُعد آموزش و یادگیری هم می‌تونه حرفی برای گفتن داشته باشه مخصوصا برای دانش‌آموزها و دانشجوها. خیلی از مطالب آموزشی هست که به‌خاطر خشک یا ثقیل بودن نمی‌شه راحت به افراد یادشون داد پس بهتره که توی قالب بازی و تفریح ارائه بشن.  

قطعا براتون سوال پیش اومده که چطور می‌تونید لیست کامل اتاق‌فرارهای آموزشی برای دانش‌آموز و دانشجوها رو پیدا کنید؟ جواب خیلی ساده‌ست! اسکیپ زوم (EscapeZoom)، بزرگ‌ترین مرجع رزرو اتاق‌فرار توی ایرانه و همۀ اتاق‌های فرار شهرهای مختلف رو توی خودش جا داده. کافیه که وارد کتگوری شهرتون بشید تا نزدیک‌ترین اسکیپ‌روم‌ها به محل زندگیتون رو پیدا کنید. ضمنا امکان رزرو، مشاهدۀ قیمت بلیت و مطالعۀ جزئیات اتاق فرار مدنظرتون هم براتون فراهم شده تا مشکلی برای تجربۀ این سرگرمی مهیج و آموزشی نداشته باشید! اتاق‌فرار آموزشی خوش بگذره!